إشکالیه البنیه المعجمیه فی ترجمه الآیات القرآنیه

ترجمه را می توان به طور خلاصه، بازسازی یک کلام در زبانی دیگر دانست، به طوری که تمام معانی و مقاصد صاحب کلام در زبان مقصد بازگو گردد. لذا متن ترجمه می بایست آیینه تمام نمای متن اصلی باشد. هرچند که در پاره ای از موارد شاید نتوان عملاً به این مقصود دست یافت، اما چنین نگاه و تعریفی از ترجمه می تواند همواره مترجم را در نزدیک شدن هرچه بیشتر ترجمه به متن اصلی به تلاش وادارد. به خصوص در ترجمه متنی همچون «قرآن کریم» که از اهمیت و حساسیت والایی برخوردار است. لذا نباید در ترجمه قرآن کریم تنها به انتقال مفاهیم کلی و عام واژگان و عبارات بسنده کرد، بلکه مترجم باید همواره تلاش نماید تا معانی و دلالتهای دقیق و کامل واژگان و تراکیب و عبارات را –تاحد امکان- در ترجمه منعکس کند. اما متأسفانه در ترجمه های ارائه شده از قرآن کریم، علی رغم پیشرفتهای حاصل شده، چنین نگاه و تلاشی به چشم نمی خورد. اولین شرط و گام اساسی در فرایند ترجمه فهم صحیح، دقیق و کامل متن اصلی است. کوچکترین واحد متن نیز واژه می باشد. لذا مترجم باید در وهله نخست به معنا و دلالت صحیح و کامل واژگان متن اصلی دست یابد. واژگان قرآن کریم دارای دو معنای اصلی یا جوهری یا اولیه، و معنای فنی یا ثانوی یا اضافی است. معنای نخست برخاسته از ساخت و دلالت فرهنگنامه ای واژه است و معنای دوم از ساختارهای آوایی، صرفی، نحوی و بلاغی واژه برمی آید. مجموع این ساختارها معنا و دلالت واژه را تشکیل می دهند. البته نباید از نقش و اهمیت بافت کلام در تعیین معنای واژه نیز غافل شد. آسیب شناسی ترجمه های قرآن کریم بر اساس ساخت و دلالت فرهنگنامه ای واژگان ما را با دو دسته از اشکالات روبرو می سازد؛ دسته ای از این اشکالات ناشی از فرهنگنامه ها است، مانند خروج واژه از معنای اصلی و فرهنگنامه ای، همچون انواع مجاز و مسئله اشتراک لفظی، که بافت کلام نقش اساسی را در این میان بر عهده دارد و اساساً اشاره به این معانی از وظیفه فرهنگنامه ها خارج است. هرچند که معمولاً در فرهنگنامه ها به تعدادی از این معانی اشاره شده است. دسته دوم از اشکالات به مترجم بازمی گردد، به طوری که به نظر می رسد مترجمین قرآن کریم در بسیاری از موارد جهت کشف معنا و دلالت واژگان به فرهنگنامه ها مراجعه نکرده اند، و یا در فهم صحیح و دقیق و کامل واژه ها و انتقال آن به خوانندگان ترجمه موفق نبوده اند. با توجه به مسائل مربوط به ساخت و دلالت فرهنگنامه ای واژگان همچون اشتراک لفظی، ترادف و اضداد، نیز اشکالات فراوانی در ترجمه های قرآن می توان یافت. از جمله عدم توجه به دلالت یک واژه بر معانی مختلف و صرف درنظرگرفتن دلالت اصلی و فرهنگنامه ای واژه، عدم انتقال تفاوتهای معنایی میان واژگان مترادف نما، و یا دلالت یک واژه بر دو معنای متضاد که در مبحث اضداد مطرح است. در مجموع به نظر می رسد که ترجمه های قرآن از نظر فنی یعنی مباحث زبانی و ادبی نیاز به بازبینی و اصلاحات اساسی دارد.